عدالت از واژه‌های کلیدی نهج البلاغه است که ناظر بر همه‌ی مباحث اجتماعی، سیاسی و خانوادگی است.

امیرمومنان علی (ع) که خود، مجسمه عدالت و شهید این راه است، در جای جای سخنان و رفتار خود، بر عدالت و بویژه عدالت اجتماعی تأکید می‌ورزد و نجات بشریت را در عمل به آن می‌داند.

بخش عمده مسائل اجتماعی مطرح در نهج البلاغه به عدالت اجتماعی اختصاص دارد، به گونه‌ای که موضوعات اجتماعی به طور مستقیم یا غیر مستقیم به عدالت پیوند می‌خورند و گویا نقطه مرکزی برخورد همه آنها با یکدیگر، همان عدالت اجتماعی است؛ اگر کسی با فضای نهج البلاغه آشنا باشد، به این باور می رسد که فصل الخطاب اغلب موضوعات اجتماعی، عدالت است.

تمامی چارچوب‌های نظری و عملی، حرکت ها و فعالیت های سیاسی، اقتصادی، مدیریتی و حقوقی امیرمؤمنان علیه السلام در راستای تأمین عدالت اجتماعی به معنای گسترده عمومی آن است و محور اصلی و اصل محوری برنامه های حکومت آن حضرت برقراری عدالت اجتماعی در مبنایی‌ترین حوزه‌های اجتماعی یعنی اقتصاد، سیاسیت و حقوق است و برای اجرای عدالت در هریک از بخش‌های نامبرده، راهبردها و سیاست‌های مشخص کاربردی وجود دارد.

مجری اصلی عدالت در جامعه، رهبر و حکومت است که برای اجرای عملی عدالت اجتماعی، زمینه‌های لازم را فراهم می سازد و در فرآیند اجرای عدالت، مردم بازوی اصلی رهبر و حکومت به شمار می آیند؛ برای زیباسازی فضای جامعه مسلمان شیعی و همه جوامع مسلمان و غیرمسلمان و نیز آمادگی جهت درک عدالت جامعه آرمانی پس از ظهور امام زمان علیه السلام شایسته ترین و بایسته ترین راه، زمینه سازی برای تحقق عدالت اجتماعی از طرف مسؤولان حکومت های اسلامی به ویژه جمهموری اسلامی ایران است.

برگرفته از کتابخانه تخصصی امیرالمومین علی (ع)

" عدالت "  هیچ وقت " تساوی " نیست ....

از مزايايي که در حکومت اسلام هست... عدالت... است...

حکومت اسلام و شخص اول، که خليفه است بر مسلمين و به منزله ي سلطان است نسبت به مسلمين، زندگي عادي اش از افراد طبقه ي سه پايين تر و با مردم، با همين طبقه ي فقرا، همدرجه در زندگي هستند؛ و عدالت اجتماعي و عدالتهايي که اجرا مي کند اسلام به مصلحت تمام طبقات، سابقه در بشر ندارد. حکومت اسلام مثل حکومتهاي ديگر از قبيل سلاطين، از قبيل رؤساي جمهوري نيست. حاکم اسلام حاکمي است که در بين مردم، در همان مسجد کوچک مدينه مي آمد جلوس مي کرد و آنهايي که مقدرات مملکت دستشان بود، مثل ساير طبقات مردم در مسجد اجتماع مي کردند؛ و طوري بود اجتماعشان که کسي که از خارج مي آمد نمي فهميد که کي رئيس مملکت است و کي صاحب منصب است و کي از فقراست. لباس همان لباس فقرا و عشرت همان عشرت فقرايي. و در اجراي عدالت طوري بود که اگر چنانچه يک نفر از پايين ترين افراد ملت بر شخص اول مملکت، بر سلطان، بر رعيت ادعايي داشت و پيش قاضي مي رفت، قاضي شخص اول مملکت را احضار مي کرد و او را هم حاضر مي شد؛ و اگر چنانچه حکم بر خلاف اومي کرد تسليم بود.

رسول ختمي - صلي الله عليه و آله و سلم - که براي اصلاح بشر آمده بود و براي اجراي عدالت آمده بود و براي تربيت بشر آمده بود، باز در زمان خودشان موفق نشدند به اين معنا، و آن کسي که به اين معنا موفق خواهد شد و عدالت را در تمام دنيا اجرا خواهد کرد، نه آن هم اين عدالتي که مردم عادي مي فهمند که فقط قضيه ي عدالت در زمين براي رفاه مردم باشد بلکه عدالت در تمام مراتب انسانيت. انسان اگر هر انحرافي پيدا کند، انحراف عملي، انحراف روحي، انحراف عقلي، برگرداندن اين انحرافات به معناي خودش اين ايجاد عدالت است در انسان. اگر اخلاقش اخلاق منحرفي باشد، از اين انحراف وقتي به عدالت بر گردد، اين عدالت در او
تحقق پيدا کرده است. اگر در عقايد يک انحراف و کجيهايي باشد، برگرداندن آن عقايد کج به يک عقيده ي صحيح و صراط مستقيم، اين ايجاد عدالت است در عقل انسان. در زمان ظهور مهدي موعود - سلام الله عليه- که خداوند ذخيره کرده است او را از باب اينکه هيچ کس در اولين و آخرين، اين قدرت برايش نبوده است و فقط براي حضرت مهدي موعود بوده است که تمام عالم را، عدالت را در تمام عالم گسترش بدهد، و آن چيزي که انبيا موفق نشدند به آن با اينکه براي آن خدمت آمده بودند، خداي تبارک و تعالي ايشان را ذخيره کرده است که همان معنايي که همه ي انبيا آرزو داشتند، لکن موانع، اسباب اين شد که نتوانستند اجرا بکنند، و همه ي اوليا آرزو داشتند و موفق نشدند که اجرا بکنند، به دست اين بزرگوار اجرا بشود.

 
صحيفه امام؛ ج 4، ص417
صحيفه امام؛ ج 12، ص480

سایت فلاح